سمیه جاهدعطائیان/مهاباد غار آبی تاریخی سهولان در مهاباد یكی از مهم‌ترین و كم نظیر‌ترین غارهای طبیعی كشور و از شگفت‌ترین جلوه‌های طبیعت استان آذربایجان غربی محسوب می‌شود. این غار كه در 43 كیلومتری شرق شهرستان مهاباد و میان جاده مهاباد- بوكان قرار دارد، در گذشته روزانه پذیرای بیش از 800 مسافر و گردشگری بوده كه از تمام نقاط كشور برای دیدن این پدیده طبیعی به مهاباد سفر می‌كردند. غار سهولان به زبان كردی به معنای «یخبندان» و در نزدیكی روستایی به همین نام قرار گرفته است. مردم محلی غار را «كونه كبوتر» یعنی لانه كبوتر نیز می‌نامند كه دلیل این نام‌گذاری نیز وجود تعداد زیادی لانه كبوتر درون غار است. مساحت داخلی غار سهولان 600 مترمربع است و محتویات این غار سنگ‌های آهكی بوده؛ ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن، 50 متراست و عمق آب در برخی نقاط به 32 متر نیز می‌رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین 10 الی 15 درجه است. این غار تاریخی از شگفتی‌های آفرینش بوده كه بعد از غار علی‌صدر دومین غار آبی ایران به حساب می‌آید. تنها موجودات زنده این غار كبوتر چاهی و خفاش بوده كه قسمت‌هایی از غار را به ‌عنوان آشیانه انتخاب كرده‌اند. حقایق دیگری از غار آبی تاریخی سهولان به‌طور حتم مسافران و گردشگران زیادی با شنیدن نام شهر «مهاباد» از شهر‌های جنوب آذربایجان غربی، یادی هم از غار تاریخی سهولان كرده و از آن بازدید داشته‌اند. قبل از وارد شدن به غار، در محوطه بیرونی، دستفروش‌ها در این مكان كه قدمت 70میلیون ساله دارد، كفش‌های حراجی می‌فروشند، فروشنده كه شاید از اهمیت مكانی كه در آن دستفروشی می‌كند آگاهی چندانی ندارد، بساط خود را پهن كرده، همچنان با تمام توان فریاد می‌زند و كفش‌های چهار هزار تومانی خود را می‌فروشد! تمام محوطه ورودی غار با مغازه‌های به اصطلاح سوغات‌فروشی اشغال شده و نوای بلند یك ترانه كردی نیز به گوش می‌رسد.صاحبان مغازه‌ها كه كالایی به ‌عنوان سوغاتی در مغازه‌ها نداشته و تنها با چیدمان ناقص‌شان، ورودی غار را نابسامان جلوه می‌دهند. رستوران‌های موجود هم با ظاهر نامناسب و غیربهداشتی‌شان به انتظار گردشگران داخلی و خارجی نشسته‌اند. كار جابه‌جایی مسافران به غار آبی سهولان توسط اسب‌ها انجام می‌شود و صاحبان این اسب‌ها برای درآمد بیشتر، مسافران را به زور و اجبار سوار بر درشكه‌های فرسوده می‌كنند. مسافرانی كه از راه‌های دور و دراز برای بازدید از این غار سفر می‌كنند، از كمترین امكانات جانبی و رفاهی در این مكان بی‌بهره بوده و در كمال تعجب از این غار بازدید می‌كنند. اگر چه مسوولان محیط زیست و گردشگری استان آذربایجان‌غربی نسبت به معضلات و محدودیت‌های موجود برای گردشگران و بازدید‌كنندگان از این غار آگاه هستند، اما نبود سرمایه‌گذار برای احداث هتل، رستوران، مركز خرید و دیگر امكانات رفاهی در اطراف این غار را علت اصلی بروز این مشكلات عنوان می‌كنند. با وجود اینكه یك سرمایه‌گذار ارومیه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این غار آبی اعلام آمادگی كرده و حتی عملیات كارشناسی مربوطه را نیز انجام داده بوده، اما بنا به دلایلی كه تا به امروز، حتی به صورت غیررسمی مطرح نشده، از ادامه كار منصرف شده است. «حسن عباس‌نژاد» مدیركل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در این زمینه اعلام كرده بود كه نبود سرمایه‌گذار برای جذب گردشگر و مسافر در اطراف غار سهولان از اصلی‌ترین معضلات بوده و اداره كل حفاظت محیط زیست استان و دیگر مسوولان آمادگی خود را برای حمایت از سرمایه‌گذاران در این بخش اعلام كرده‌اند. «خضر كاك درویشی» فرماندار مهاباد نیز این شهر را در تمام ابعاد، نیازمند سرمایه‌گذاری و حمایت بخش خصوصی دانسته و می‌افزاید: سرمایه‌گذاری و حمایت سرمایه‌گذار برای مجهز كردن غار سهولان به امكانات رفاهی از ضروریات اصلی و اجتناب‌ناپذیر بوده، اما هنوز سرمایه‌گذار مصممی برای این كار پیدا نشده است. یكی از بازدید‌كنندگانی كه از شهر تهران به مهاباد سفر كرده بود، در زمان بازدید از این غار می‌گوید: قبل از آمدن به این مكان تاریخی، تصور دیگری از امكانات جانبی آن داشتم، تصورم این است كه گردشگران خارجی كه از كشور‌های دور برای بازدید از این غار اقدام می‌كنند، نسبت به آنچه كه در كتاب‌ها خوانده و آنچه خودشان مشاهده می‌كنند، چه تفاوتی را احساس كرده و حتی این امكان هم وجود دارد كه با نبود امكانات رفاهی در این مكان، از سفر به این مكان پشیمان شوند! تخریب دومین غار آبی ایران كاش مشكلات مربوط به این مكان تاریخی تنها به محوطه بیرونی غار خلاصه می‌شد، اما متاسفانه بهره‌برداری نادرست و بی‌رویه، بدون در نظر داشتن مسایل زیست‌محیطی، موجب رشد سریع جلبك‌ها در قسمت‌هایی از غار شده و علاوه بر ایجاد اختلال در زندگی وحوش موجود در این غار، موجب بر هم خوردن تعادل اكولوژیكی آن نیز شده است. «طاهر مازوجی» مدیرعامل غار آبی سهولان مهاباد كه نسبت به بی‌توجهی مسوولان به این غار انتقادات زیادی دارد، می‌گوید: این غار به اقدام فوری برای افزایش ضریب ایمنی نیاز داشته و باید به غیر از مهار سنگ‌های خطرناك كه احتمال بسته شدن دهانه غار نیز وجود دارد، برای مرمت راه‌های خشكی و آبی نیز اقدام شود. وی اضافه می‌كند: در نیمه نخست امسال، 145 هزار و 831 گردشگر خارجی و داخلی از این غار دیدن كردند كه در صورت آغاز كار مرمت، از تعداد بازدید‌كنندگان كاسته خواهد شد. با وجود اینكه نزدیك به دو سال از اظهارات مدیر‌كل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی مبنی بر اینكه غار سهولان در حال تخریب بوده و باید مرمت شود می‌گذرد، اما هنوز اقدامی در این چارچوب صورت نگرفته است. وی اعلام كرده بود كسانی كه عامل تخریب این اثر ملی و مهم طبیعی بوده‌اند، باید جوابگوی تخلفات خود در دادگاه باشند. این مقام مسوول اگرچه به تازگی از مرمت این غار تا پایان امسال خبر داده بود، اما با وجود نیمه تعطیل بودن غار سهولان، هنوز هیچ اقدامی در این زمینه صورت نگرفته و از تعداد بازدید‌كنندگان نیز به‌طور چشمگیری كاسته شده است. عباس‌نژاد می‌گوید: میزان استقبال برای سرمایه‌گذاری در داخل غار بالا بوده، اما هرگز اجازه سرمایه‌گذاری در داخل این اثر ملی و طبیعی به كسی داده نمی‌شود. اگر چه بنا به گفته مسوولان و برخی از منابع آگاه احتمال سقوط سنگ‌های چندین تنی و به دنبال آن بسته شدن دهانه غار و تهدید جان مسافران و گردشگران وجود دارد، اما هیچ اراده‌ای برای مرمت غار و كنترل این معضل وجود ندارد. وعده‌های بی‌حاصل برای غار سهولان حدود دو ماه گذشته در خبرها چنین منتشر شد كه «بازدید از غار آبی سهولان به دلیل انجام تعمیرات اساسی و مرمت، تعطیل است.» اما این خبر هم مثل بسیاری از وعده و وعید‌های مسوولان جنبه عملیاتی به خود نگرفته و به آرشیو دیگر خبرهای تبلیغاتی پیوست. مازوجی، مدیر عامل غار سهولان در این ارتباط می‌گوید: «با وجود آنكه از دو ماه گذشته منتظر اقدام كارشناسان و متخصصان میراث فرهنگی آذربایجان غربی برای مرمت و تعمیر غار بودیم، اما هنوز اقدامی در این زمینه نشده است.» وی یادآور می‌شود: غار آبی سهولان از دو ماه گذشته به حالت نیمه تعطیل درآمده و روزانه نزدیك به هزار نفر گردشگر در این بخش جذب می‌شوند. مدیر عامل غار آبی سهولان می‌افزاید: مجبور هستیم تنها به بازدید‌كنندگانی كه از شهر‌های دور برای بازدید از غار اقدام می‌كنند، مجوز ورود و بازدید صادر كنیم كه این بازدید ضمن اینكه خطرات خاص خود را داشته، از راه خشكی صورت گرفته و راه آبی، برای ورود مسافران به غار بسته شده است. وی با اشاره به پیگیری‌های پی‌درپی در این زمینه و بی‌نتیجه ماندن آنها اعلام می‌كند: این غار به اقدام فوری برای افزایش ضریب ایمنی نیاز داشته و باید به غیر از مهار سنگ‌ها، برای مرمت راه خشكی و آبی آن نیز اقدام شود. با وجود آنكه فصل زمستان، بهترین زمان برای تعمیر و بازسازی غار بوده و باید هرچه سریع‌تر فضای آبی و خشكی آن نیز برای بازدید‌كنندگان نوروزی فراهم شود، اما متاسفانه گویا مسوولان منتظر وقوع حادثه‌ای در غار هستند تا با شنیدن حوادث تلخ، كمر همت به این كار معوق خود ببندند. مدیر عامل غار آبی سهولان می‌گوید: به تازگی در این زمینه با فرماندار مهاباد و بخشدار مركزی این شهرستان مكاتبه و مذاكره شده و همچنان منتظر نتیجه هستیم. اگرچه غار سهولان مهاباد كه از مهم‌ترین غارهای طبیعی ایران بوده و باید هرچه سریع‌تر برای مسافران نوروزی آماده شود، اما گویا قرار است بدون انجام كار مرمت و افزایش ضریب ایمنی در ایام نوروز و تابستان نیز از این غار بهره‌برداری شود. عدم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای رسیدگی به غار و احداث تجهیزات رفاهی بهانه خوبی برای رفع و رجوع كردن نبوده و كار مرمت غار همت دیگری را می‌طلبد. دومین غار آبی ایران را به ‌عنوان میراث ملی و ارزشمند كشور دریابیم.